“Een thuis voor iedereen is waar we voor gaan”

Dé dakloze bestaat niet

Een daklozentelling voor heel Vlaanderen is er niet. Maar ze zijn met meer dan je denkt. En elke situatie is uniek. Dé dakloze bestaat niet. Je kan ze al helemaal niet bestempelen als ‘allemaal toximanen’. Ze leven ook niet allemaal op straat. Thuisloosheid is vaak verborgen voor de buitenwereld. Het is de jongere die sofasurft, omdat de gezinssituatie te onstabiel is. De vrouw die met haar kinderen in een opvangcentrum terechtkomt omdat haar huis onbewoonbaar werd verklaard. De man met drie kinderen die al jaren in tijdelijke woonoplossingen verblijft omdat er binnen zijn budget geen woningen te vinden zijn. Het gaat om mensen, met elk een eigen verhaal. En als je goed luistert, hoor je dat dak- en thuisloosheid doorgaans een eindhalte is voor mensen die op verschillende levensdomeinen uit de boot vallen. Vaak door drempels die door de samenleving ingebouwd werden. 

“Het gaat om mensen, met elk een eigen verhaal”

Een thuis voor iedereen

We zien het als onze taak als CAW om die mensen terug in de boot te helpen. Maar ook om te voorkomen dat zij, of anderen, uit die boot vallen. Allemaal terwijl we ook werk maken van verbouwingswerken. Om die boot stevig en duurzaam te maken. Want een thuis voor iedereen is waar we voor gaan. Dat doen we op heel wat terreinen en op verschillende manieren. 

Wie zoekt, die vindt

Het CAW zet allerlei outreachende werkvormen in om deze mensen te bereiken. Dat wil zeggen dat we het bevorderen van welzijn heel actief benaderen en zo dicht mogelijk bij de leefwereld van de cliënt staan. Bijvoorbeeld door vindplaatsgericht werken. Dit is een vorm van outreachend werken die mensen in een kwetsbare situatie toeleidt naar dienst- en/of hulpverlening in hun eigen leefomgeving. Op een vindplaats ontmoeten mensen elkaar: een inloopcentrum, sociale kruidenier, buurthuis, … . Naast ontmoeting is er meestal ook een laagdrempelig aanbod van dienstverlening: koffie, water, internet, mogelijks overnachtings-, douche- en wasmogelijkheden. Daarnaast kan er een gevarieerd aanbod van activiteiten zijn. 

“We staan zo dicht mogelijk bij de leefwereld van de cliënt”

Maar ook in de openbare ruimte gaan we op zoek naar mensen in kwetsbare situaties die  door de mazen van het net (dreigen) te vallen. Outreachers en straathoekwerkers trekken de straat op. Ze zijn aanwezig op plekken waar dak- en thuislozen vaak verblijven: kraakpanden, pleintjes, openbare gebouwen, parken, … 

Eerst een dak, dan de rest

Het CAW wil dak- en thuisloosheid ook aanpakken door te werken richting duurzame huisvesting, met als doel die huisvesting ook te kunnen behouden. We zien een woonst als een noodzakelijke eerste stap om aan problemen op andere levensdomeinen te werken. Niet andersom. Housing First dus!

Vanuit de stabiliteit van een thuis worden de problemen op andere levensdomeinen aangepakt wanneer men er klaar voor is. We werken hiervoor met zogenaamde ‘dedicated teams’. Zij bieden langdurige begeleiding aan in combinatie met de eigen woonst. De teams werken multidisciplinair, aanklampend, outreachend en autonoom. Multidisciplinair wil zeggen dat we de verschillende disciplines en sectoren samenbrengen in één team onder één aansturing (psychiatrische thuiszorg, psychosociale begeleiding,  verslavingszorg, rechtendetectie, woonvaardigheden, …). Aanklampend wil zeggen dat we niet loslaten, we blijven proberen connectie te maken. We willen vermijden dat onze cliënten uitgesloten of afgewezen worden. We zoeken de cliënten ook op in hun eigen leefomgeving. Een publieke ruimte, een park, op café, in hun woning, …

“Onze ‘dedicated teams’ passen de Housing First-methodiek toe”

Het CAW organiseert en coördineert ‘dedicated teams’ in samenwerking met lokale besturen en welzijns- en zorgorganisaties uit diverse sectoren. Dat zijn teams die zich uitsluitend ontfermen over woonproblematieken.

Woonbegeleiding

Zelfstandig wonen is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Wanneer er op verschillende levensdomeinen problemen ontstaan kan dat een serieuze weerslag hebben op het welbevinden in de eigen woning. Door omstandigheden lukt het bijvoorbeeld even niet om de huur te betalen. Of de kwaliteit van je woning is niet oké, maar je weet niet meteen naar wie je te richten. Of je gaat voor het eerst alleen gaan wonen en dat is best een grote stap.

“Via wekelijkse huisbezoeken gaan de woonbegeleiders samen met de hulpvrager op zoek naar een meer stabiele woonsituatie”

De ambulante woonbegeleiding van het CAW biedt hier soelaas. Via wekelijkse huisbezoeken gaan de woonbegeleiders samen met de hulpvrager op zoek naar een meer stabiele woonsituatie. Er ontstaan intensieve, soms wat langere, begeleidingstrajecten die mensen terug op de goeie weg zetten of voor het eerst tonen wat er moet gebeuren om op de juiste weg te komen.

Onze ondersteuning kan verschillende vormen aannemen. Onderhoud van de woning, aanleren van vaardigheden om voor het eerst alleen te gaan wonen, op orde krijgen van de financiën, versterken van het sociaal netwerk, inzetten op persoonlijke ontwikkeling, gezonder gaan leven, enz.

Wie daar nood aan heeft, verwijzen we naar andere (hulpverlenende) instanties en gaan we op zoek naar hoe de nieuwe vaardigheden en hulpbronnen te verankeren. Zo werken we naar een stabiele woonsituatie die duurzaam wordt.

Tijdelijk verblijf

Maar wat als er geen woningen te vinden zijn? De CAW’s spelen al jaar en dag een belangrijke rol in het aanbieden van vormen van tijdelijke opvang. Decennialang werd vooral ingezet op opvang in daklozencentra. Bed, bad en brood aanbieden in een groepssetting, en daarnaast een individueel begeleidingstraject. De laatste jaren wordt meer en meer afgestapt van daklozencentra in groepsgebeuren en is het Housing First-principe steeds meer in opmars. Een mooi principe, dat ook door het Vlaams actieplan ter voorkoming en bestrijding van dak – en thuisloosheid meegenomen wordt. Maar dit principe waarmaken terwijl er een wooncrisis aan de gang is, is nog een ander paar mouwen. We kunnen uiteraard niet wachten tot de wooncrisis voorbij is om onze manier van werken aan te passen. Daarom pionieren de CAW’s alvast bij de uitbouw van een woongerichte aanpak. Opvang in groep wordt steeds meer afgebouwd. Ze wordt vervangen door behoorlijke appartementen en studio’s die onze cliënten tijdelijk kunnen gebruiken. Op die manier kunnen we inzetten op het aanbieden van tijdelijke, kwalitatieve woningen en zetten we in op het begeleiden naar duurzame huisvesting.

“Ze hebben meer het gevoel (terug) deel uit te maken van de samenleving”

Cliënten ervaren meer autonomie en vrijheid in het organiseren van hun dagelijks leven. De begeleiding wordt ook niet meer beïnvloed door groepsdynamieken. Woonvaardigheden, noden, woonwensen, en mogelijke obstakels komen sneller in beeld. Het stigma van dakloosheid verdwijnt op de achtergrond door niet meer in een groep van dak- en thuislozen opgevangen te worden. Ze hebben meer het gevoel (terug) deel uit te maken van de samenleving. 

Het hoeft zover niet te komen

Het is beter om dak- en thuisloosheid te voorkomen. Daarom zetten de CAW’s steeds intensiever in op preventieve woonbegeleiding.

Een dreigende uithuiszetting die boven je hoofd hangt is een bijzonder zware last om dragen. Toch overkwam het in 2020 meer dan 10.000 gezinnen in Vlaanderen. We werken aan oplossingen voor huurders zowel op de sociale als op de private huurmarkt. Onze woonbegeleiders schieten bij een aanmelding van een dreigende uithuiszetting onmiddellijk uit de startblokken. Ze gaan samen met de getroffen personen intensief op zoek naar perspectief in een schijnbaar onbeheersbare en onafwendbare situatie. 

Via wekelijkse huisbezoeken krijgen we zicht op de achterliggende problemen en de complexe uitdagingen. We schuwen het overleg met de huisbaas niet. Op die manier werken we aan een (vernieuwde) harmonieuze relatie tussen huurder en verhuurder.

“Zo hebben de CAW’s al heel wat uithuiszettingen kunnen voorkomen”

Met succes, want zo hebben de CAW’s al heel wat uithuiszettingen kunnen voorkomen. In sommige gevallen is de situatie echter zo geëscaleerd dat het weinig zin heeft om de woning effectief te behouden. Op dat moment zoeken we samen naar een andere oplossing zodat een effectieve uitdrijving met een gerechtsdeurwaarder vermeden wordt. 

Preventieve woonbegeleiding bewijst zijn nut door in de meeste gevallen de uithuiszetting te voorkomen of tijdig een andere oplossing te vinden. Zo vermijd je bij de betrokkenen heel wat emotioneel en mentaal leed. Een preventief woonbegeleidingstraject is bovendien ongeveer 3,5 keer goedkoper dan een opvangtraject.

Elke euro die je investeert in het voorkomen van uithuiszettingen betaalt zich terug. Elke minuut die je investeert in het begeleiden naar een duurzame woonsituatie, betaalt zich terug. Elke moeite die je doet om mensen in de boot te houden, betaalt zich terug. Het betaalt zich terug door preventie van dak- en thuisloosheid. Die winst is groot. Op economisch vlak. En op menselijk en maatschappelijk vlak. Het hoeft zo ver niet te komen.